ساز عود یا بربط یکی از سازهای موسیقی در دسته سازهای زهی-مضرابی است که بیشتر در موسیقی عربی مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نیز این ساز بیشتر در نواحی جنوب و آهنگ‌های بندری نواخته می‌شود که مطمئنا شما هم با قطعات موسیقی همچون «عاشق بودوم ناصر عبداللهی» خاطرات خوبی داشته و صدای این ساز را به‌خاطر دارید.

ساز عود بسته به اینکه در کدام کشور ساخته و نواخته می‌شود دارای اندازه مختلفی است. برای نواختن این ساز کافی است آن را به صورت افقی روی پا قرار داده و سپس به کمک مضراب روی آن زخمه بزنید. بزرگترین اندازه این ساز در کشورهای عربی و موسیقی این فرهنگ ساخته می‌شود. نوع ایرانی دارای اندازه متوسط و در نهایت نوع ترکی که در کشور ترکیه ساخته شده و در موسیقی ترکی نیز رواج دارد دارای اندازه‌ی کوچکی است.

حال که یک آشنایی جزئی با ساز بربط پیدا کردید، در ادامه به معرفی کامل بخش‌های مختلف این ساز و بهترین جنس به کار رفته برای ساخت هربخش از ساز پرداخته و به بررسی نکاتی که قبل از خرید ساز عود باید به آنها توجه داشته باشید می‌پردازیم.

راهنمای خرید ساز عود

پیش از هرچیز باید به این نکته اشاره کنیم که ساز عود هم مثل سایر سازها طوری است که باید بر اساس مهارت و جایگاهی که در حال یادگیری آن هستید انتخاب شود. اگر تازه یادگیری این ساز را آغاز می‌کنید باید به‌دنبال بهترین ساز عود برای شروع یادگیری باشید که البته قیمت ارزانی داشته و با توجه به طراحی که دارد می‌تواند برای افراد تازه‌کار به خوبی پاسخگو باشد.

اما اگر فرد حرفه‌ای هستید و به قول معروف دستی بر مضراب دارید، باید به‌دنبال ساز حرفه ای عود باشید که قیمت بالاتری داشته و در ساخت آن از چوب بهترین درختان استفاده شده است.

کاسه و صفحه ساز

کاسه این ساز به شکل گلابی است که از تکه‌های به هم چسبیده ساخته می‌شود. این به هم چسبیدن و یک تکه نبودن موجب می‌شود تا از ترک برداشتن ساز جلوگیری شده و اگر هم مشکلی برای آن پیش بیاید بتوانید آن را تعمیر کنید. برای اینکه کیفیت صدای مطلوبی از آن دریافت کنید، بیشتر از جنس درخت کاج ساخته می‌شود.

در روی این ساز از دو دایره مشبک برای خروج صدا استفاده می‌شود که در بیشتر سازهای گران قیمت این دایره‌ها تزیین می‌شوند تا زیبایی خاصی هم به ساز ببخشند. به منظور جلوگیری از ساییده شدن این بخش در اثر مضراب زدن، یک صفحه استخوانی یا چوبی در زیر آن نصب می‌شود.

سیم‌گیر و خرک ساز عود

خرک قطعه‌ای چوبی به طول تقریبی ۱۰ سانتی‌متر است که در قسمت پایین صفحه‌ی رویی نصب می‌شود و روی آن شیار‌های کم عمقی برای عبور سیم‌ها وجود دارد. در بخش انتهایی کاسه هم سیم گیر از جنس چوب وجود دارد که بخش انتهایی سیم‌ها به آن متصل شده و سیم‌ها پس از عبور از روی خرک در امتداد دسته ادامه دارند تا در نهایت در بخش‌هایی که برای گوشی درنظر گرفته شده در جای خود قرار گیرند.

پل‌های داخل کاسه ساز

به دلیل بزرگ بودن کاسه ساز عود و برای جلوگیری از خم نشدن کاسه در دراز مدت، پل‌هایی درون این ساز وجود دارند که در امتداد یکدیگر نصب شده‌اند.

نصب این پل‌ها باید در مکان مناسب و امتداد درستی باشد تا از تغییر شکل کاسه جلوگیری کند.

دسته ساز

عود دارای یک دسته‌ی چوبی کوتاه در حدود یک سوم طول کاسه با قطر ۱۰ سانتی متر است. دسته از یک طرف به سرپنجه‌ی ساز و از طرف دیگر به کاسه‌ی طنینی متصل است. در قدیم بر روی دسته عود دستان بندی می‌کردند، ولی عود‌های امروزی فاقد دستان بندی هستند. گا‌ها بر روی دسته تزئیناتی شبیه به خط دستان به کار می‌رود.

سرپنجه و گوشی‌ها

سرپنجه یک محفظه‌ی تو خالی است که در ابتدای طول دسته قرار می‌گیرد. سر پنجه کمی به سمت عقب ساخته می‌شود و محل قرار گیری گوشی‌ها است که هر طرف آن پنج گوشی (در مجموع ده گوشی) برای کوک کردن ۱۰ سیم ساز نصب می‌شود.

این ده گوشی به تعداد سیم‌های ساز هستند که ظاهر آنها مثل میخ‌های سر پهن و از جنس چوب هستند. قسمت پهن گوشی بیرون سرپنجه است و نوازنده با چرخاندن آن‌ها می‌تواند سیم مورد نظرش را کوک کند.

قسمت باریک ‌تر گوشی درون سرپنجه است که سیم به دور آن می‌پیچد. گوشی‌ها باید به راحتی به چپ و راست بچرخند، ولی در عین حال باید محکم باشند که پس از کوک کردن ساز، شل نشوند و ساز را از کوک خارج نکنند.

شیطانک، سیم و مضراب عود

شیطانک یک قطعه باریک و کم ارتفاع به اندازه‌ی عرض دسته است که بین دسته و سرپنجه قرار می‌گیرد. شیطانک دارای شیار‌های کم عمقی است که سیم‌ها از درون آن‌ها عبور می‌کنند. به دلیل حالت موربی که در بخش سرپنجه ساز عود وجود دارد، فشار در این ناحیه از سمت سیم‌ها بیشترین حد ممکن را دارد. بنابراین شیطانک باید توانایی تحمل فشار وارده از طرف سیم‌ها را داشته باشد.

این ساز دارای 10 سیم دوتایی است که هر دو سیم کنار هم دارای یک کوک مشترک هستند. چنین کوکی را در ساز سنتور هم دیده‌ایم، یا این تفاوت که در سنتور به‌جای دو سیم شاهد چهار سیم مشترک هستیم.

ولی در برخی از عود‌ها یک سیم تکی برای بم‌ترین صدا (واخوان) بسته می‌شود. سیم‌ها یا وتر‌های عود از جنس زه یا همان روده‌ی تابیده‌ی گوسفند، سیم‌های نایلونی یا ابریشم تابیده با روکش فلزی در ضخامت‌های مختلف ساخته می‌شوند که معمولا سیم شماره‌ی ۵۰۴ مورد تائید نوازندگان قرار می‌گیرد. اغلب سیم‌های هشتم تا دهم ساز روکش فلزی دارند.

مضراب این ساز از پلاستیک نرم و یا شاهپر پرندگان بزرگی همچون عقاب ساخته می‌شود. انتخاب مضراب ساز هم به اندازه انتخاب خود ساز حائز اهمیت است و تاثیر مستقیم بر روی صدای ساز خواهد داشت. مهم‌ترین نکته در انتخاب مضراب خوش دست بودن آن است.

حالا که با نکات خرید ساز عود آشنا شده و با بررسی ساختار، انواع و مدل‌های گوناگون این ساز مشخص کردید که کدام نوع برای شما بهتر است، در ادامه به معرفی بهترین ساز عود برای شروع یادگیری و بهترین ساز حرفه‌ای عود برای افراد حرفه‌ای می‌پردازیم.

7 مدل از بهترین ساز عود برای شروع یادگیری افراد مبتدی تا حرفه ای

1. عود مس ملکی مدل Sedr05

این عود مس دارای لهجه‌ای سوریه‌ای است. گریف دسته ساز از چوب محکم رزوود بوده و اکشن دسته به شکلی است که تا آخرین نت روی دسته براحتی در دسترس است و حرفه ای بودن ساز کاملا محسوس است.

گوشی‌ها نیز از جنس رزوود بوده و بلغوی داخل گوشی‌ها با دقت کامل زده شده تا به‌راحتی در جای خود بچرخند و در سهولت کوک ساز و ماندگاری کوک نقش موثری داشته باشند. جنس کاسه از چوب آکاژو(ماهاگونی) بوده و با مهارت خاصی ترک بندی شده و از نظر ساختار و الگو بسیار زیبا و شکیل می‌باشد.

صفحه ساز از جنس اسپیروس که یکی از بهترین صفحه‌ها برای ساز عود می‌باشد ساخته شده و جنس سیم‌ها آرارو ترکیه می‌باشد. خرک ساز ثابت و در مجموع این ساز یک ساز حرفه‌ای عود با متریال عالی و کیفیت فوق‌العاده است.

سیستم پل گذاری ساز شرق العوست است و به اصطلاح شامی گفته می‌شود که مختص سازهای کنسرتی و فوق حرفه‌ای است.

• جنس صفحه‌ اسپروس
• جنس دسته رزوود
• تعداد سیم 11
• نوع کاسه بزرگ
• جنس شیطانک استخوان

• مقیاس ساز 590 میلی‌متر
• ساختمان کاسه ترکه‌ای
• جنس کاسه گردو
• جنس گوشی آبنوس

2. عود زریاب مدل عراقی 1 کد 01

• جنس صفحه‌ اسپروس
• جنس دسته ماهون
• تعداد سیم 11
• نوع کاسه بزرگ
• جنس شیطانک چوب

• مقیاس ساز 60 میلی‌متر
• ساختمان کاسه ترکه‌ای
• جنس کاسه ماهون
• جنس گوشی گردو
• جنس صفحه انگشت گذاری گردو

3. عود زریاب مدل عراقی

عود زریاب، مدل عراقی صفر، مناسب برای شروع آموزش ساز عود و هنرآموزان مبتدی است. این ساز پایه، به منظور ترویج نوازندگی و آموزش ساز در سطح کیفی مناسب و قیمت تجاری طراحی شده است. عود زریاب، مدل عراقی صفر، با تنوع مختلف در مقیاس و اندازه، مناسب برای کودکان، نوجوانان و بانوان و بزرگسالان است.

کاسه ساز، از چوب راش و گردو است. دسته از جنس راش و چوب روی دسته، گردو است. صفحه ساز، اسپروس است. گوشی‌ها از گردو ساده ساخته شده‌اند و جنس شیطانک و خرک نیز از چوب گردو است. برای این ساز، 12 سیم تعبیه شده است ولی به طور معمول در ایران از 11 سیم استفاده می‌شود.

سیم سازهای این مدل از برند آلیس انتخاب شده است، که برای شروع آموزش مناسب است، ولی بعد از طی مراحل ابتدایی بدون تردید نیاز به تعویض دارد. از نکات متمایز کننده این ساز نسبت به دیگر سازهای موجود در بازار، وجود پیچ تنظیم کننده برای تنظیم اکشن یا ارتفاع سیم نسبت به دسته است. وجود ترک‌هایی در محل اتصال دسته ساز به کاسه، به همین دلیل است. در واقع ساز به واسطه قابلیت تنظیم، در محل اتصال دچار حرکت است و همین حرکت باعث بوجود آمدن این ترک می‌شود، که ابدا تاثیر منفی در ساختار و عملکرد ساز نخواهد داشت

• جنس صفحه‌ اسپروس
• جنس دسته راش
• تعداد سیم 11
• نوع کاسه بزرگ
• جنس شیطانک چوب

• مقیاس ساز 600 میلی‌متر
• ساختمان کاسه ترکه‌ای
• جنس کاسه راش – گردو
• جنس گوشی گردو

5. ساز عود مناسب شروع یادگیری

عود ایرانی، مناسب برای شروع آموزش ساز عود و هنرآموزان مبتدی و نیمه حرفه‌ای است. این ساز پایه، به منظور ترویج نوازندگی و آموزش ساز در سطح کیفی مناسب و قیمت تجاری طراحی شده است. عود ایرانی، با تنوع مختلف در مقیاس و اندازه، مناسب برای کودکان، نوجوانان و بانوان و بزرگسالان است.

کاسه ساز ترکه ای، از چوب توت و گردو است. دسته از جنس گردو و چوب روی دسته، گردو است. صفحه ساز، اسپروس است. گوشی‌ها از گردو ساده ساخته شده‌اند و جنس شیطانک و خرک نیز از چوب گردو است. برای این ساز، 11 سیم تعبیه شده است ولی به طور معمول در ایران از همان 11 سیم استفاده می‌شود.

سیم سازهای این مدل از برند آلیس انتخاب شده است، که برای شروع آموزش مناسب است، ولی بعد از طی مراحل ابتدایی بدون تردید نیاز به تعویض دارد. از نکات متمایز کننده این ساز نسبت به دیگر سازهای موجود در بازار، ظاهری زیبا و خاص است . وجود ترک‌هایی در محل اتصال دسته ساز به کاسه، به همین دلیل است.

در واقع ساز به واسطه قابلیت تنظیم، در محل اتصال دچار حرکت است و همین حرکت باعث بوجود آمدن این ترک می‌شود، که ابدا تاثیر منفی در ساختار و عملکرد ساز نخواهد داشت

• جنس صفحه‌ اسپروس
• جنس دسته گردو
• تعداد سیم 11
• نوع کاسه کوچک
• جنس شیطانک شاخ

• مقیاس ساز 500 میلی‌متر
• ساختمان کاسه ترکه‌ای
• جنس کاسه گردو
• جنس گوشی گردو
• جنس صفحه انگشت گذاری گردو

6. عود زریاب مدل عراقی 19 کد 01

• جنس صفحه‌ سدر
• جنس دسته افرا – ونگه
• تعداد سیم 11
• نوع کاسه بزرگ
• جنس شیطانک استخوان

• مقیاس ساز 60 میلی‌متر
• ساختمان کاسه ترکه‌ای
• جنس کاسه افرا – ونگه
• جنس گوشی آبنوس
• جنس صفحه انگشت گذاری آبنوس

در این پست به بررسی انواع مختلفی از ساز عود پرداخته و با بررسی نکاتی که در هنگام خرید باید به آنها توجه داشته باشید به شما در خرید ساز عود کمک کردیم. در صورتی که تجربه‌ای در استفاده از برندهای معرفی شده دارید از شما خواهشمندیم از بخش نظرات همین پست برای ما ارسال کنید.

امیدواریم این مطلب برای راهنمای خرید ساز عود مناسب به شما کمک کرده باشد. خواندن خرید تنبور ارزان و راهنمای خرید کاخن هم به شما توصیه می‌شود. اگر سوالی دارید می‌توانید از طریق فرم ارسال دیدگاه آن را با ما در میان بگذارید.