انواع سوختگی و درمان سوختگی شدید قبل از رسیدن اورژانس

سوختگی

سوختگی آسیب پوستی بر اثر ریختن آب جوش روی پوست، قرار گرفتن بیش از حد مقابل نور خورشید یا پرتوها، تماس با شعله، مواد شیمیایی یا الکتریسیته و استنشاق دود می‌باشد.

سوختگی جزئی یا شدید؟

درموارد سوختگی شدید بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و طلب کمک کنید. سوختگی شدید ویژگی‌های ذیل را دارد:

• عمیق است
• پوست را خشک و چرمی شکل می‌کند (پوست چرمی شکل حالت چین خورده دارد)
• ممکن است کاملاً بسوزد یا شبیه پلاک سفید یا قهوه‌ای و یا سیاه رنگ شود
• قطر آن بیش از ۳ اینچ (حدود ۸ سانتی‌متر) باشد یا دست، پا، صورت، ران، باسن یا یک مفصل بزرگ را بپوشاند

سوختگی‌های جزئی به کمک اورژانسی نیاز نداشته و دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:

• سرخی پوست سطحی مشابه آفتاب سوختگی
• درد
• تاول
• سوختگی با قطر زیر ۳ اینچ

درمان سوختگی شدید

تا زمان رسیدن کمک اورژانسی، اقدامات زیر را انجام دهید:

• از مصدوم در برابر آسیب‌های بیشتر محافظت کنید. درصورتی که می‌توانید این کار را انجام دهید، ابتدا مطمئن شوید که مصدوم در کنار منبع حرارت قرار ندارد. در موارد سوختگی الکتریکی از قطع بودن منبع سوختگی در زمان رسیدگی به مصدوم اطمینان حاصل کنید.
• مطمئن شوید مصدوم نفس می‌کشد. درصورت نیاز، تنفس مصنوعی (درصورتی که نحوه انجام صحیح آن را می‌دانید) را آغاز کنید.
• موارد محدود کننده مانند جواهرات، کمربند‌ها و گردنبند‌ها را از بدن مصدوم خارج کنید به خصوص اگر دور گردن یا نواحی سوخته قرار داشته باشند.
• ناحیه‌ی سوخته را بپوشانید. از بانداژ یا یک پارچه‌ی تمیز مرطوب و خنک استفاده کنید.
• سوختگی‌های شدید وسیع را در آب فرو نبرید. این کار باعث از دست دادن گرمای زیادی از بدن خواهد شد و ممکن است هیپوترمی ایجاد شود.
• ناحیه‌ی سوخته را بالا ببرید. در صورت امکان، ناحیه‌ی سوخته را بالاتر از سطح قلب نگهدارید. این کار باعث کاهش خونرسانی شده و پلاسمای کمتری از ناحیه زخم دفع می‌شود و احتمال شوک هیپوولمیک کاهش می‌یابد.
• علائم شوک را بررسی کنید. علائم شوک شامل غش کردن، رنگ پریدگی یا تنفس کم عمق است. برای پیشگیری از شوک، مصدوم را خوابانده و پاهای مصدوم را تا ۱۲ اینچ (حدود ۳۰ سانتی‌متر) بالا آورید. مصدوم را با یک پتو گرم نگه دارید. درصورت شک به وجود سوختگی در سر، گردن، پشت یا پاهای مصدوم و یا ناراحت بودن در وضعیت خوابیده، مصدوم را در وضعیت شوک (خوابیده به پشت) قرار ندهید.

سوختگی جزئی

تا زمان رسیدن کمک، اقدامات زیر را انجام دهید:

• ناحیه سوختگی را خنک کنید. ناحیه سوخته را زیر آب خنک (نه سرد) بگیرید یا تا زمان کمتر شدن درد، از کمپرس یخ استفاده کنید.
• حلقه یا موارد تنگ را از ناحیه سوختگی خارج کنید. سعی کنید این کار را قبل از تورم ناحیه، به نرمی و سریع انجام دهید.
• از پاره کردن تاول‌ها خودداری کنید. تاول‌های پاره نشده، عفونی نیستند و اگر پاره شوند احتمال عفونت ناحیه بسیار بالا خواهد بود. با پاره شدن تاول، ناحیه زخمی را با آب بشویید؛ استفاده از کمی صابون نیز اختیاری است. پس از شست و شو، مقداری پماد آنتی بیوتیک روی ناحیه زخمی بمالید. درصورت ظهور بثورات، از پماد استفاده نکنید.
• از لوسیون‌ها استفاده کنید. بعد از خنک شدن محل سوختگی، از لوسیون‌هایی مانند لوسیون‌های حاوی آلوئه ورا و یا مواد مرطوب کننده استفاده کنید. این کار از خشکی زخم جلوگیری کرده و درد را کاهش می‌دهد.
• محل سوختگی را باندپیچی کنید. محل سوختگی را با استفاده از گاز استریل، باند پیچی کنید. برای این کار از گاز‌های دارای پرز استفاده نکنید. روی سوختگی فشار وارد نکنید و بانداژ را شل ببندید. باندپیچی، از تاول‌ها محافظت می‌کند و درصورت پاره بودن تاول‌ها، جریان هوا و احتمال عفونی شدن زخم و درد را کاهش می‌دهد.
• درصورت نیاز، از مسکن‌های بدون نیاز به نسخه استفاده کنید. این مسکن‌ها شامل ایبوبروفن، ناپروکسن سدیم و استامینوفن می‌باشد. توجه کنید که به کودکان زیر ۱۶ سال نباید آسپیرین بدهید.

با اقدام سریع می‌توان از افزایش شدت آسیب جلوگیری کرد.

برخی نکات را به یاد داشته باشید که در هر صورت انجام دهید:

منبع سوختگی (شعله، ذغال، جریان الکتریسیته و…) را خاموش، قطع و یا دور کنید.

تمام لباس‌های سوخته را از بدن مصدوم خارج کنید. درصورت چسبیدن لباس به پوست یا بافت بدن مصدوم، لباس را جدا نکنید تا آسیب و خونریزی تشدید نشود و سعی کنید نواحی اطراف محل چسبیدگی را بریده و جدا کنید.

محل سوختگی را به مدت ۲۰ دقیقه زیر آب خنک یا ولرم بگیرید.

از تماس محل سوختگی با مواد آلوده اجتناب کنید. باتوجه به آسیب دیدن پوست در جریان سوختگی، این محل خط دفاعی خود را از دست داده است و محل مناسبی برای ورود پاتوژن‌های مختلف و ایجاد عفونت می‌باشد. درصورت برخورد محل سوختگی با خاک، ممکن است حتی نیاز باشد مصدوم واکسن کزاز دریافت کند.

توجه: از مالیدن کرم‌ها و کره بر روی ناحیه سوختگی پرهیز کنید چراکه می‌توانند باعث ایجاد عفونت شوند.

درصورت دردسترس نبودن گاز استریل، می‌توانید از یک پارچه سفید تمیز استفاده کنید. پارچه‌های سفید، تغییرات زخم را بهتر نشان می‌دهند. درصورت دردسترس نبودن پارچه‌ای کاملاً تمیز، می‌توانید پارچه را در آب به مدت حداقل ۱۰ دقیقه بجوشانید و یا با یک اتوی داغ چند دقیقه اتو کنید و سپس استفاده کنید.

انواع سوختگی:

سوختگی درجه اول

در سوختگی درجه اول، سوختگی لایه‌ی سطحی پوست را درگیر می‌کند. آفتاب سوختگی نوعی سوختگی درجه اول است.

علائم:

• سرخی
• درد حین لمس
• تورم جزئی پوست

سوختگی درجه دوم

در سوختگی درجه دوم، دو لایه‌ی سطحی پوست گرفتار می‌شوند.

علائم:

• سرخی عمیق در پوست
• درد
• تاول
• نمای براق و صیقیلی در پوست (ناشی از تراوش مایع)
• از دست دادن قسمتی از پوست

سوختگی درجه سوم

در سوختگی درجه سوم، کل ضخامت پوست درگیر شده و بافت ناحیه را به صورت کامل تخریب می‌شود.

علائم:

• از دست دادن لایه‌های پوست
• بدون درد (اغلب)
• پوست خشک و چرمی شکل
• سوختگی کامل یا پلاک‌های سفید، قهوه‌ای یا سیاه

هشدار

سوختگی راه هوایی بسیار خطرناک است. در صورت سوختگی راه هوایی، ممکن است براثر وجود تاول در راه هوایی، مصدوم فوت کند. در این حالت حتماً باید مصدوم در بیمارستان بستری گردد. درصورت وجود سوختگی در راه هوایی از قرار دادن بالش زیر سر مصدوم خودداری کنید چراکه این کار باعث بسته شدن راه هوایی او خواهد شد.

درصورت سوختگی صورت یا چشم‌ها، تا حد ممکن به حالت ایستاده بنشینید. تا حد امکان از دراز کشیدن خودداری کنید، زیرا این امر به کاهش تورم کمک می کند.

پیشگیری از سوختگی

سوختگی قابل پیشگیری است. کشورهای پردرآمد از طریق ترکیبی از راهکارهای پیشگیری و بهبود مراقبت از افراد آسیب دیده، پیشرفت چشمگیری در کاهش میزان مرگ و میر ناشی از سوختگی داشته اند. بسیاری از این پیشرفت ها در زمینه پیشگیری و مراقبت به طور ناقص در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط اعمال شده است. افزایش تلاشها برای این کار احتمالاً منجر به کاهش قابل توجه در میزان مرگ و میر ناشی از سوختگی خواهد شد.

استراتژی های پیشگیری باید خطرات مربوط به صدمات خاص سوختگی، آموزش برای جمعیت های آسیب پذیر و آموزش جوامع در اولین کمک را برطرف کند. یک طرح مؤثر برای جلوگیری از سوختگی باید چند منظوره باشد و شامل تلاشهای گسترده ای برای موارد زیر باشد:

• بهبود آگاهی
• تدوین و اجرای سیاست مؤثر
• توصیف بار و شناسایی عوامل خطر
• تنظیم اولویت‌های تحقیق با ترویج مداخلات ارتقایی
• تنظیم برنامه‌های پیشگیری
• تقویت مراقبت از مصدویمین

علاوه بر این، تعدادی توصیه‌ی خاص برای افراد، جوامع و مسئولان بهداشت عمومی درجهت کاهش خطر سوختگی وجود دارد.

• آتش‌ها را محدود کنید و ارتفاع شعله‌ی آتش‌های نواحی خانگی را کاهش دهید.
• آشپزخانه‌ها را ایمن‌تر کنید و از سوخت‌های ایمن‌تر استفاده کنید.
• تنظیمات ایمنی را در طراحی و مواداولیه ساخت خانه‌ها اعمال کنید.
• بهبود طراحی اجاق گازها مخصوصاً درجهت کاهش دسترسی کودکان.
• دمای شیرهای آب را کاهش دهید.
• دانش ایمنی دربرابر آتش را افزایش داده و استفاده از سنسورهای دود و سیستم‌های هشدار حریق را گسترش دهید.
• معرفی و پیروی از مقررات ایمنی صنعتی و استفاده از پارچه های مقاوم در برابر آتش برای لباس خواب کودکان را ترویج کنید.
• از استعمال دخانیات در رختخواب خودداری کرده و استفاده از فندک های مقاوم به کودک را ترغیب کنید.
• قوانینی را که الزام تولید سیگارهای ضد آتش را تأمین می کند ، ترویج کنید.
• بهبود درمان صرع ، به ویژه در کشورهای در حال توسعه.
• ترغیب توسعه بیشتر سیستم های مراقبت از سوختگی، از جمله آموزش ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی در معالجه مناسب و مدیریت افراد مبتلا به سوختگی.
• از توسعه و توزیع پیش بندهای مقاوم در برابر آتش كه در حین پختن در اطراف شعله باز یا اجاق گاز نفتی استفاده می شود، حمایت كنید.

هشدار

سازمان بهداشت جهانی تاکید می‌کنید که موارد زیر را انجام ندهید:

قبل از اطمینان از ایمنی خودتان، کمک رسانی را آغاز نکنید. ابتدا منبع الکتریسیته، شعله آتش و.. را قطع کنید و یا برای مواد شیمیایی، دستکش بپوشید.

خمیر، روغن، زردچوبه یا پنبه خام را روی سوختگی قرار ندهید.

از یخ استفاده نکنید (یخ، آسیب را عمیق‌تر می‌کند).

از خنک کردن طولانی محل سوختگی بپرهیزید چرا که احتمال ایجاد هیپوترمی وجود دارد.

قبل از در دسترس بودن مواد آنتی‌بیوتیک و امکانات پانسمان، از پاره کردن تاول‌ها خودداری کنید.

هیچ ماده ای را مستقیماً روی زخم قرار ندهید زیرا ممکن است آلوده شود.

تا زمانی که بیمار تحت مراقبت های پزشکی مناسب قرار نگیرد از استفاده از داروهای موضعی خودداری کنید.

توجه: تمام سوختگی‌های ناشی از جریان الکتریسیته و مواد شیمیایی، نیاز به مراجعه به مراکز درمانی دارند. درمواردی که مصدوم زیر ۵ سال، بالای ۶۰ سال و یا باردار باشد و یا سیستم ایمنی ضعیف داشته باشد (شیمی درمانی، دریافت پیوند، ابتلا به HIV و…) نیز درصورت ایجاد سوختگی، باید به مراکز درمانی مراجعه کرد.